E PEN-kongräs önj Krakau önj e septämber wiset, dåt ham dåt internasjonååle PEN-sentrum nai ütruchted heet.

Sü heet di internasjonååle PEN – ai tut jarst tooch, ouers nü dütlik – wat tu e kliima-kriise säid. Maning lönje, for ålem da önjt sööden, lise uner e klimaferandring. Lönje bait wååder än lönje, weer e dröögde tunamt, san deerfoon bedrååwed, ouers uk, hü aw e wråål ääsen mååged wårt än e hoonel – än südänji uk e hiisi bökeproduksjoon.

Ökonoomisch oufhängihäid än masluked heelp üt et norden hääwe da mårkte önjt sööden aptu ai gödj dänj. En biispal as, hü e lokåål tjüch-produksjoon tuninte mååged wörd, ouerdåt bilie importe än üülje kluuse üt Europa da bedriwe fordrängd hääwe. Literatuur koon süwat kåne än beschriwe. Huum haanekiiket än sweeget, kamt önj gefåår tu joogen.

Di internasjonååle PEN heet da räigle – weereefter jam da lasmoote ai ruchte töre – anert, hü huum lasmoot wårt. Nü schan uk manschne lasmoot wårde koone, wat e literatuur stipe. Dåt wan we hål njüte.

En wichti resolusjoon tu da ruchte foon LGBTQIA+-schriwere as uk aw e wäi broocht wörden. Jüst önj Afrika wårde mör än mör kwiire manschne ferfüülid. E regiiring foon Ibrahim Traoré önj Burkina Faso strooft homoseksuele ferhüülje – ma bit ap tu fiiw iir önjt gefängnis. E lååge foon schriwere wård hiinjer, ai bloots önj Asien än Afrika. Uk önj e USA wårt et hiinjer: böke wårde ferbin, et schaid sügoor, dåt böke ferbrånd wårde, et inkaamen foon da schriwere gungt dil än schriwer wårde for e döör seet. En feriin as di PEN koon deertu ai sweege. Ål önj da leeste iirnge heet e PEN wat säid. We stipe dåt, wat da feriine as „Writers for Peace“ än „Translation and Linguistic Rights Committee (TLRC)“ wan, nämlik en internasjonåål komitee for frååge trinam LGBTQIA+.

Da tweede formoons foon e internasjonååle PEN schan hiird wårde. Nai tweed forwüset as e schriwer än literatuur-nobel-priswiner Olga Tokarczuk.

Naie lasmoote hääwe jam bewürwen: PEN Syria (üülj: Syrian PEN in Exile),di jidische PEN, Romani PEN, di PEN for da spräke foon da följke önj Ruslönj (da san önjt eksiil) di PEN Español än di PEN Sudan. Ik hoow, ik hääw ål nåmd. Ik gung deerfoon üt, dåt nuch mör spräke-PEN deertu kaame wårde. Jüst önjt sööden, weer da gränse äinmåchti täägen san, jeeft et lönje ma hunerte spräke än diiljwiis äin literatuur.

Di plååttjüsche-frasche PEN köö nuch ai ma-stime. Ik ban lüüskjard, iir ouer da naie lasmoote oufstimd wus. Huum deertu kiised wörd, berucht ik bål.

Übersetzung ins Mooringer Friesisch: Karin Haug