[Halunder | Friesisch aus Helgoland]
Berech fan de Öppers fan ’e Platdiitsk-Friisk PEN-Zentrum
(Leander Sukov)
En wichti Bestemmung, wear wi stun
De PEN-Kongress uun ’e September 2025 uun Krakau es en bediidend Skret dearfer, wat wart en wear manni-iaan al loang iip teowt hat, dat uurs en Nut fan de Gemeenskap fan de international PEN-Zentren needi dait.
Soo hat de Internationoal PEN hem – ni tu ’n iaarsen Moal, nä blooat med de needi Kloorhait – tu de Klimakrise itlat. Eewi Stoaten, feer aal fan de Globoal Siiden, sen med de Lakken fan de menskmoaket Klimawandel tu setten kümmen en ekstra betrokken. Dearmed hoa ni blooat de Deeln fan de Küs en Lun, wear deät nä al oori driig es, tu dun’n, neä, uk deät Fersürrigen med Iiterwoorn iip de heele Welt, de Hannel med deät Bitlun en uk uun deät Ben’nlun. En dearmed hinget uk deät Itden’n fan Bukker iip Market toop.
Wirtskafli Ufhängikaiten en meslokket Projekte tu Help fan de Noort hoa Markets uun ’e Siiden ekstra swak moaket. En Bispiil es deät Bewoor fan ’e lokoal afrikoanskTschichindustrii, wat deer billi Importe en ni mear brikt ool Tschich fan Europa it‘ e Market kriddet würn sen. Literatuur bediidet uk, dat man Tustände woornemt en djam namt. Welk dear oawerhen luuket en swiiget, komt uun Gefoor, dat hi Soaken feersnakket, wat ni woor sen.
Uurs moaket hat de International PEN de Geleägenhaiten fer Letmoatskap – wat fer de enkelt PEN-Zentren ni bint es. Nä skel uk Lid’n dearmank keem kan, din’n med Önnerstettung fer de Literatuuur ombi boome. De dear Eeplung wel wi gearn medmoake.
En bediidend Resolution wür tu de Rechen fan
LGBTQIA+-Skriiwers moaket. Akkeroat uun Afrika wart de Ferfulligung fan queeren Mensken ümmer slümmer. Soo hat uk de Regearung fan Ibrahim Traoré uun Burkina Faso deät Toopsen fan Lid’n, wat uurs om sen, önner Stroaf stelt med bit tu fiuw Djooarn uun‘ t Blekhool. De Loag fan queer Skriiwers wart ümmer slecher, ni blooat uun Afrika uuder Asien. Uk uun Amerikoa nemt de dear Kniipen tu: Bukker sen ferbeed’n würn en sogoor deät Ufbaarnen fan Bukker, menner Fertiins en deät Ferlörsen fan en Werksteed, deät heart nä dear tu. En Organisation as ii PEN kiid deartu ni swiige. Dear hid dja al uun ’e Feerdjooarn oawer snakket. Wi wel ark Initiative önnerstötte – eenli sen deät de Komitees „Writers for Peace“ en „Translation and Linguistic Rights Commitee (TLRC)“ – welk en international Komitee fer LGBTQIA+-Froagen apmoake wel.
De Vizepräsident:innen fan de Internationoal PEN hoa de ekstra Apgoaw kloor tu moaken, dat man iip djam harket. De nai Vizepräsidentin es de Literatuurnobelprüs-Dreeger Olga Tokarczuk.
As nai Zentren hoa djam bewerrowt: PEN Syria (bit nä Syrian PEN in Exile), de Jiddische PEN, de Romani PEN, de PEN fer de Spreeken fan ’t Fulk fan Rüslun (gründet meäsens uun ’et Exil), de PEN Español en uk de PEN Sudan. Wan ik nons iaan fan de nai Zentren oawersen’n hoa, dan bed ik deät tu enskülligen. Tuferwachen es, dat de Taal fan de Spreek-besat Zentren apkomt. Akkeroat uun de Global Siit, wear Grenzen eewifelns willkürli trakket würn sen, sen uun enkelt Stoaten honnerten fan ferskeeni Spreeken tu hearn, din’n mannimoals uk herrem ooin Literatuur itbroch hoa.
Deät Platdiitsk–Friisk PEN-Zentrum hid uun Krakau no keen Rech uftustemmen. Wat itkümmen es bi de Tuwahlen, wear no ni kloor, as ik wech fürn ben. Of wi nä deartu hear uuder ni deartu hear, dear wel ik dan tu de rechti Tid oawer snakke.
Oawersattung uun’t Halunder: Reimer Boy Eilers
med Help fan Bettina Köhn
